OPINIE: Deze coronacrisis bovenop de aanslepende wooncrisis is voor veel huurders van het goede teveel

Gepost op 2020-04-05
Meer dan ooit is onze woonst de plek van waaruit we ons leven vormgeven. Meer dan ooit zit de chronische wooncrisis verscholen achter onze gevels. Meer dan ooit hebben we nood aan maatschappelijke antwoorden.

Chronische wooncrisis
Heel wat Vlamingen wonen niet goed, te duur of onzeker. Vaak een combinatie daarvan. In het slechtste geval wonen ze niet, maar zijn ze dak- of thuisloos. Dan kunnen ze hooguit rekenen op een tijdelijke opvangplek.

Onderzoekers van het Steunpunt Wonen, net als de voltallige Vlaamse Woonraad, spreken zonder aarzelen over een wooncrisis in de onderste lagen van private huurmarkt. Het gaat over 250.000 huishoudens die recht hebben op een sociale woning, maar bij gebrek aan voldoende aanbod hun plan moeten trekken op de private huurmarkt.

Huurachterstal beheren
Al voor er sprake was van enig virus betaalde de helft van de huurders meer dan één derde van zijn inkomen aan huur. Drie op de tien private huurders houdt hoe dan ook na het betalen van de huur te weinig over om nog menswaardig  te leven. Nu ook nog eens heel wat huurders technisch werkloos worden en hun inkomen zien zakken, zal die huur nog zwaarder doorwegen. Huurachterstal is dan verre van ondenkbaar.

De Vlaamse regering besliste ondertussen om uithuiszettingen op te schorten tot de federale crisismaatregelen een einde nemen. Een treffende maatregel, al zullen mensen meer tijd moeten krijgen om eventueel opgebouwde huurachterstal aan te zuiveren. Vanaf juni kan ook het fonds ter bestrijding van uithuiszettingen ingeschakeld worden om tot een afbetaaloplossing te komen zodra er sprake is van twee maanden huurachterstal. Het zou goed zijn mocht dat sneller kunnen. Het zijn op zich goeie maatregelen, maar reikt onze ambitie enkel tot het managen van huurachterstal? 

Betaalbaarheid
Want dat lost het echte probleem natuurlijk niet op. De huren zijn te duur. Er wordt al lang gesmeekt om een uitgebreider systeem van huurtoelages door armoedeverenigingen, huurders- en zelfs verhuurdersverenigingen. En waarom bestaat er geen uitgewerkt systeem van geconventioneerd verhuren. In zo’n systeem kunnen verhuurders vrijwillig instappen als ze onder meer een betaalbare huurprijs vragen. In ruil kunnen ze rekenen op overheidsondersteuning.

Ook kotstudenten en hun ouders worden de dupe van deze coronacrisis. Onze onderwijsinstellingen geven dit jaar enkel nog online les, studenten keerden daardoor massaal terug naar huis en kunnen nu zelfs niet meer terug naar hun kot dat ze dit jaar misschien niet meer nodig hebben. Hun koten staan leeg, maar de huur moet betaald blijven. De rector van de KU Leuven toont zich van zijn meest menselijke en empathische zijde en kent  deze maand alvast een korting toe van 50% voor de eigen panden die ze verhuren. Een voorbeeld, dat jammer genoeg te weinig navolging geniet.

Woonzekerheid
De woonzekerheid van heel wat Vlamingen staat in deze periode ook onder druk. In tijden waarin corona nog niet in het woordenboek stond, gaven huurders en verhuurders om allerlei redenen een opzegging om het huurcontract te beëindigen. Op zich geen probleem, maar wat niemand toen wist, is dat die opzeggingen zouden aflopen in volle coronacrisis. Dat leidt tot paniek bij vele huurders. Bezichtigingen zijn niet langer toegestaan, dus ze kunnen niet op zoek naar iets anders. En mochten ze toch al iets gevonden hebben, dan is de kans groot dat die woonst toch niet vrijkomt omdat de huidige bewoners geen oplossing vinden. De private huurmarkt slibt zo helemaal dicht en ligt in de praktijk gewoon stil.

Huurders kunnen dan aan hun verhuurders een verlenging wegens buitengewone omstandigheden aanvragen, maar die moet daar vrijwillig akkoord mee gaan. Velen onder hen staan hiervoor niet te springen, waardoor huurders genoodzaakt zijn om er bij gebrek aan oplossing toch te blijven en zo een contractuele fout te begaan. Een wettelijke verlenging van elke opzegging die nu zou aflopen, zou hiervoor een gepaste maatregel.  Dat lag ook op tafel van de ministerraad, maar is er om onbegrijpelijk redenen weer afgevallen. Voor getroffen huurders is dit een bittere pil om slikken.

Solidariteit
Nog nooit is het belang van een goeie woonst zo duidelijk geworden. De Vlaamse regering zet volop in op solidariteit van verhuurders. De uitzonderingen daargelaten, is de praktijk echter anders. Meer nog, de Verenigde Eigenaars, als erkende partner van de Vlaamse overheid, vinden de solidariteit die de KU Leuven aan de dag legt zelfs ongepast. Het is meer dan ooit duidelijk dat de woonzekerheid en de betaalbaarheid op de huurmarkt nooit mag afhangen van de welwillendheid van de verhuurders. Want dan komt de rekening uiteindelijk toch bij de bewoners terecht. Wanneer solidariteit vooral afhankelijkheid betekent, is het aan de overheid om zijn werk te doen.

Joy Verstichele is coördinator van het Vlaams Huurdersplatform en auteur van “de onzichtbare wooncrisis”.