Kraken strafbaar stellen is geen goed idee. Het ‘huis’werk is allesbehalve af.
Gepost op 2017-06-19Open Brief
Het Vlaams Huurdersplatform en de Brusselse Bond voor het Recht op Wonen hebben op vrijdag 16 juni 2017 kennis gekregen van nieuwe meerderheidsamendementen die ‘kraken’ strafbaar wil stellen en snellere juridische procedures wil uitwerken voor uitdrijving of ‘ontruiming’ uit een ‘betrokken’ goed.
Deze vrij grondig gewijzigde meerderheidsamendementen zijn er gekomen na een nogal kritisch advies van de Raad van State bij de vorige meerderheidsamendementen, die nu ofwel volledig worden ingetrokken of met subamendementen gewijzigd worden.
Deze gewijzigde amendementen liggen op dinsdag 20 juni 2017 ter bespreking voor in de commissie Justitie van de Kamer. Het zou onbehoorlijk zijn om deze voorstellen nu in een rotvaart door het parlement te jagen.
Zorgvuldig debat
Het Vlaams Huurdersplatform (VHP) en de Brusselse Bond voor het Recht op Wonen (BBROW), maar ook andere organisaties die opkomen voor het recht op wonen, vragen een grondig, genuanceerd en zorgvuldig debat in de Kamer over kraken en de manier waarop de overheid hiermee moet omgaan. Aan het juridisch debat moet een maatschappelijk en politiek debat ten gronde voorafgaan over zowel het kraken zelf, maar ook de huisvestingscrisis, de strijd tegen dakloosheid en het overheidsbeleid tegen leegstand van woningen en gebouwen.
Het Vlaams Huurdersplatform en de Brusselse Bond voor het Recht op Wonen waarschuwen voor onbedoelde perverse effecten zoals daklozen die niet terecht kunnen in de daklozenopvang en met deze voorstellen dreigen gecriminaliseerd te worden. Ook huurders die niet over een schriftelijk huurcontract beschikken of waarvan de verhuurder niet gemachtigd is om de woning aan hen te verhuren, kunnen onbedoeld het slachtoffer worden van deze strafbaarstelling. Het Vlaams Huurdersplatform en de Brusselse Bond voor het Recht op Wonen sluiten zelfs niet uit dat huisjesmelkers en krotverhuurders, die elk officieel bewijsspoor van verhuring schuwen, dankbaar misbruik zullen maken van deze procedure om hun slachtoffers extra te treffen of met een strafklacht te intimideren.
Woonrecht of eigendomsrecht?
Het Vlaams Huurdersplatform en de Brusselse Bond voor het Recht op Wonen vinden het een vergissing om de bescherming van het woonrecht (de bescherming tegen woonstschennis) niet langer centraal te stellen, maar de strafbaarstelling te verschuiven naar de bescherming van het eigendomsrecht. De verruiming naar het eigendomsrecht betekent ook dat het bezetten van onbewoonde panden en gebouwen, en dus ook bedrijfsgebouwen (bij bijvoorbeeld een fabrieksbezetting of studentenbezetting van een universiteitsgebouw) of zelfs een bezetting van een ‘verblijf of bedrijfslokalen’ door een milieuorganisatie strafbaar kan worden gesteld.
Het Vlaams Huurdersplatform en de Brusselse Bond voor het Recht op Wonen vinden deze ‘ideologische’ verschuiving merkwaardig. De afgelopen maanden bleek de publieke opinie, naar aanleiding van sommige Gentse krakerstoestanden, vooral beroerd door woonstschennis van bewoonde panden die tijdelijk leeg stonden door ziekenhuisopname of door een buitenlandse reis of verblijf. De indieners van de wetsvoorstellen verwijzen hier uitdrukkelijk naar om hun parlementaire voorstellen te rechtvaardigen, maar toch verruimen ze de strafbaarstelling tot inbreuken op het eigendomsrecht.
Dat het woonrecht van bewoners moet beschermd worden, betwist niemand. Maar de wetsvoorstellen gaan veel te ruim en verschuiven naar de bescherming van het eigendomsrecht, zelfs voor onbewoonde panden die om speculatieve motieven leeg staan. De voorstellen gaan zelfs zover dat wanneer er een uitvoerbaar vonnis is tot uithuiszetting (na ontbinding van het woninghuurcontract) waarbij de verhuurder de bewoners, desnoods met behulp van de politie, uit de woning kan laten zetten, deze bewoners eveneens voorwerp dreigen te worden van strafbaarstelling.
De indieners van deze voorstellen laten echter na aan te geven waarom dergelijke strafbaarstelling dan nog nodig is. Hiervoor leveren ze noch juridische, noch feitelijke en kwantitatieve gegevens aan.
De ene ‘kraker’ is de andere niet
Alle vormen van ‘kraken’ worden strafbaar gesteld: of het nu daklozen betreft die zich beschermen tegen de vrieskou en geen opvang vinden, of het bewoonde of onbewoonde panden betreft, of het om symbolische sociale acties gaat die de wooncrisis op de politieke agenda willen plaatsen, of het criminele organisaties betreft die kraakpanden gebruiken als schuiloord voor hun criminele activiteiten, of het krakers betreft die zware overlast veroorzaken en vernielingen begaan in het pand, dan wel krakers die voor basisvoorzieningen in het gebouw zorgen en zelfs investeren in de leefbaarheid van de buurt. Allen worden ze over dezelfde kam geschoren, met enkel een differentiëring van strafmaat bij bewoonde en onbewoonde panden. Anderzijds achten de indieners van de meerderheidsamendementen de onwettige praktijk van die verhuurders die zonder vonnis de sleutels van het huurpand veranderen waardoor de huurder van de ene dag op de andere op straat staat (de zogenaamde onwettige of wilde uithuiszettingen), zelfs geen woord waard in hun toelichting.
Dergelijke wetsvoorstellen getuigen van een ‘overshooting’, die de toets van het grondwettelijk recht op een behoorlijke huisvesting evenals de grondwettelijke bescherming van de gezinswoning en de door artikel 8 van het EVRM-verdrag geboden bescherming van de gezinswoning en het privéleven niet doorstaan evenals het daarmee verbonden standstill-beginsel.
Bevoegdheid
Bovendien dreigen sommige bepalingen, waar ze te maken hebben met de uithuiszetting van voor bewoning bestemde goederen of delen ervan, later vernietigd te worden of niet van toepassing verklaard omdat voor deze materie de Gewesten in de plaats van de federale overheid bevoegd zijn geworden. Nochtans heeft ook de Raad van State in haar advies bij de vorige versie van meerderheidsamendementen hier reeds op gewezen. Het is niet door de term ‘ontruiming’ in de plaats van de term ‘uithuiszetting’ te hanteren, dat hiermee het bevoegdheidsprobleem opgelost is wanneer het gaat over een ontruiming uit een voor woning bestemd goed.
Er wordt in de voorstellen zomaar vanuit gegaan dat een strafrechtelijke procedure de zaken kan versnellen, zonder na te gaan of geen andere, meer adequate procedures mogelijk zijn. Daarbij denken we bijvoorbeeld aan de aanpassing van de Gemeentewet (eveneens bevoegdheid van de Gewesten), waardoor met rechterlijke waarborgen, de burgemeester zou kunnen optreden, naar analogie met de ongeschikt- en onbewoonbaarverklaring. Dit is nochtans waar de Gentse burgemeester voor pleitte.
Hoorzitting
Het Vlaams Huurdersplatform en de Brusselse Bond voor het Recht op Wonen richten zich daarom tot alle parlementsleden van de federale Kamer, en in het bijzonder zij die in de commissie Justitie zetelen, om een parlementaire hoorzitting in de Kamercommissie van Justitie te organiseren met alle betrokken stakeholders (huurdersverenigingen, eigenaarsverenigingen, vrederechters, gerechtsdeurwaarders, verenigingen van gemeenten – afdeling maatschappelijk welzijn, procureurs des Konings, OCMW’s, bonafide krakersbewegingen, verenigingen waar armen het woord nemen, rechtsleerauteurs, wetenschappelijke onderzoekers over wonen en kraken, …).
Van de parlementsleden mag verwacht worden dat ze open staan voor kritische en constructieve bedenkingen zowel inzake het ruimer maatschappelijk debat, de juridische aspecten als tenslotte de mogelijke hinderpalen inzake uitvoering op het terrein. Dit kan enkel de kwaliteit van het wetgevend werk ten goede komen.
Paul Pataer – Voorzitter Vlaams Huurdersplatform
Bart Van de Ven – Co-voorzitter Brusselse Bond voor het Recht op Wonen